TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA KHỔNG TỬ

Một số tứ tưởng Triết học của Nho giáo tác động trong đời sống văn hóa, ý thức của người việt nam Nam

1. Qua quýt về đạo nho du nhập vào Việt Nam

Nho gia, đạo nho là mọi thuật ngữ khởi nguồn từ chữ "Nho". Theo Hán tự, "Nho" là chữ "nhân" (người) đứng cạnh chữ "nhu" (cần, ngóng đợi). Nho gia có cách gọi khác là nhà Nho - fan đã đọc thấu sách thánh hiền hậu - được nhân gian trọng dụng để dạy bảo bạn đời để ăn, ở mang đến hợp luân hay đạo lý. Trước thời Xuân Thu, đơn vị Nho được call là "Sĩ", chăm học văn chương và lục nghệ để góp phần trị bởi đất nước. Đến đời mình, Khổng Tử đã hệ thống hóa những tư tưởng cùng trí thức trước đó thành học tập thuyết gọi là Nho học xuất xắc Nho giáo. Tín đồ đời cũng đã gắn lý thuyết này với tên bạn sáng lập ra nó, hotline là Khổng học.

Bạn đang xem: Tư tưởng triết học của khổng tử

Một thành phầm hội họa về Khổng Tử, của họa sĩNgô Đạo Tử(680–740) thời kỳNhà Đường

Là ý thức hệ của kẻ thống trị phong kiến. Nho giáo ko những tác động sâu rộng ở trung hoa mà còn ảnh hưởng ở các nước, như: Nhật Bản, Triều Tiên, Singapor,… cùng Việt Nam. Sự gia nhập Nho giáo vào Việt Nam, theo lịch sử dân tộc Việt nam thì Nho giáo du nhập vào vn vào đầu công nguyên thời điểm cuối thế kỷ thứ hai, tương đối phổ cập đến nắm kỷ lắp thêm VII - VIII thì thịnh hành. Phần lớn nhân vật du nhập Nho giáo vào vn được sử sách ghi chép gồm Tích quang Nhâm Diên, Sĩ Nhiếp (thế kỷ II), Đào Hoàng (thế kỷ III), Đỗ Tuệ Độ (thế kỷ IV-V). Cuối nắm kỷ II sĩ phu bên Hán sang Giao Chỉ tương đối đông, bom tấn Nho giáo đã bắt đầu giảng dạy. Khoa thi của phong kiến bước đầu từ thời Lý Nhân Tông, Thái Ninh sản phẩm 4 (1075) khoa ở đầu cuối là năm Khải Định thứ tư (1919), bao gồm 844 năm, 187 khoa, tất cả 2991 ông đỗ tiến sĩ. Cuối đời Trần, Phật giáo bị Nho giáo công kích và nhường nhịn chỗ cho tôn giáo. Những hiện tượng kỳ lạ Nho giáo đứng ra đả kích Phật giáo lúc này có Trương Hán khôn xiết (Dục Thúy đánh Linh Tế tháp ký), Lê quát lác (bài văn bia ở miếu Thiện Phúc sống Bái Thôn, lộ Bắc Giang, Bắc Giang Bái Thôn, Thiệu Phúc từ bia ký).

Đến đời Lê Thái Tôn (thế kỷ XV) nhà nước sẽ dựng bia tiến sĩ và Nho giáo đã trở thành quốc giáo.

Đến thời kỳ Trịnh - Nguyễn nội bộ phong con kiến lục đục mâu thuẫn ngày càng sâu sắc. Nho giáo ngày dần tỏ ra bất lực trở thành đối tượng người dùng của phong trào nhân văn ở thế kỷ XVIII - XIX.

Đến thời điểm đầu thế kỷ XIX đơn vị Nguyễn ra sức phục hồi Nho giáo. Tổ chức triển khai thi cử ngày 1 nhiều (Thành Thái một năm mở 7 khoa thi). Sách vở phân tích và lý giải về kinh điển Nho giáo thành lập rất nhiều. Nhà Nguyễn phát hành bộ luật pháp Gia Long nhằm hậu thuẫn cho bốn tưởng Nho giáo.

Trước sự xâm lược của thực dân Pháp, Nho giáo đang tỏ ra bất lực. Sau thời điểm thực dân Pháp đặt giai cấp lên tổ quốc ta. đạo nho càng trầm trồ lỗi thời, hầu hết chỉ thở than nhiều mang lại số phận và tất cả lại dồn hết đến "Thiên mệnh".

2. Một trong những tư tưởng triết học tập của Nho giáo ảnh hưởng trong đời sinh sống văn hóa, lòng tin của người việt Nam

a. Thuyết Thiên mệnh trong Nho giáo

Khổng giáo cho rằng mỗi cá thể con người đều phải có số mệnh định sẵn. Con người không thể cưỡng lại với số mệnh được. Một người xuất sắc theo quan niệm của Khổng giáo là vâng lệnh theo số phận. Khổng giáo tôn vinh "an phận thủ thường".

"Từ sinh hữu mệnh, phong túc tại thiên" (Sống chết có số phận, giàu là vì trời định) (Luận ngữ, Nhan Uyên, 5).

"Bất tri mệnh vô dĩ vi quân tử dã" (không biết mệnh cần yếu là tín đồ quân tử được) ("Luận ngữ", Nghiêu viết, 3). Đã tin bao gồm mệnh, biết mệnh thì nên sợ mệnh với thuận mệnh.

Ông còn mang đến rằng: Đạo của ta thực hành ra được cũng bởi mệnh trời, mà lại bị truất phế vong, cũng là vì mệnh trời ("Luận ngữ", Hiến Vấn., 38), "làm sao hoàn toàn có thể cải được mệnh trời?".

Trong quan điểm về cầm giới, mạnh bạo Tử đã phát triển tư tưởng "Thiên mệnh" của Khổng Tử cùng đẩy trái đất quan ấy tới đỉnh cao của công ty nghĩa duy tâm, bạo dạn Tử mang đến rằng: "Chẳng có việc gì xẩy ra mà không vì mệnh Trời. Mình buộc phải tuỳ thuận nhưng nhận lấy cái mệnh chính đại quang minh ấy…" (Mạnh Tử, tân tâm thượng 1, 2). V.v …

Có thể bảo rằng "Triết lý thiên mệnh " nằm trong học thuyết của Khổng Tử tại vị trí tâm truyền - hình nhi thượng học, tức là cái học tập thuộc về hết sức hình rất to lớn viễn, được phân tích và lý giải ở gớm Dịch và sách Trung Dung.

Nhìn chung, thuyết "Thiên mệnh" vào Nho giáo đã ảnh hưởng rất to đến đời sống niềm tin của người nước ta và nó đã và đang thể hiện rõ nét trong nền văn học tập của giang sơn ta mà điển hình nhất là "Truyện Kiều" của Nguyễn Du, "Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu, văn hoa của Nguyễn Công Trứ,…

b. Fan quân tử vào Nho giáo

Theo Nho giáo, bạn quân tử là con người mẫu chân dài mực, gương chủng loại và lý tưởng mà Khổng Tử luôn luôn chú tâm gây dựng cho những người đời noi theo. Trong làng hội bao gồm 02 dạng người: quân tử là quý, là hay; xấu xa là tiện thể là dỡ. Quân tử là người có đức hạnh tôn quý; hạ nhân là người có chí khí hèn hạ. Do hạn chế lập trường thống trị của mình mà Khổng Tử cho rằng chỉ có fan quân tử (tức là ách thống trị thống trị) mới hoàn toàn có thể có đức "Nhân". Còn kẻ xấu xa (tức là dân chúng lao động) ko thể đã đạt được đức "Nhân". Đạo lý này khi du nhập vào nước ta thì được đổi thay cải đi. Các Nho gia nước ta cho rằng: dẫu có bần hàn khổ sở cũng là quân tử, mà tất cả quyền tước đẳng cấp và sang trọng vẫn là hạ nhân như thường, với được rõ ràng ra:

Nho quân tử là fan học đạo thánh hiền nhằm sửa mình đến thành người dân có phẩm giá bán tôn quí, dẫu túng bấn cũng không có tác dụng điều trái đạo.

Nho hạ nhân là người mượn tiếng học tập đạo thánh thánh thiện để cầu danh, mong lợi, miệng nói những điều đạo đức mà bụng nghĩ có tác dụng những câu hỏi bất nhân, bất nghĩa.

Quân tử gọi suốt đến mẫu lẽ cao xa, rồi chọn loại vừa phải mà theo, vì thế mới "trung dung ". Hạ nhân chỉ biết cái bốn lợi mà chần chừ cái lý cao xa, cho nên chỉ có thể làm những việc tầm thường nhưng mà thôi, thành ra bao giờ cũng nên trung dung.

Quân tử ước ở mình, tiểu nhân cầu ở người.

Quân tử thư thái mà lại không kiêu căng, lo đạo không lo nghèo, nghiêm trang mà không nhàm với ai, hợp quần với mọi người mà không bè đảng, không nịnh với người trên, không coi thường tín đồ dưới, rước nghĩa làm cho cốt; rước lễ nhưng mà làm;… Đạo của tín đồ quân tử "nhạt mà không chán, giản dị và đơn giản mà bao gồm văn vẻ, ôn hoà mà lại hợp lý, thấy điều thiện buộc phải cố làm như thể theo ko kịp, thấy điều bất thiện thì phải thấp thỏm như thò tay vào nước sôi".

Trong những kinh sách của Nho giáo không tồn tại thiên nào, chương làm sao giành nhằm minh giải riêng biệt về người quân tử, chỉ thấy nói tới mẫu tín đồ ấy rãi rác mà rất nhiều ở sách Luận Ngữ và một vài ít ở sách Trung Dung, tởm Dịch. Đại nhằm đó là một trong những phẩm giá bán tuyệt vời, một nhân biện pháp cực cao, rất thượng, thấu triệt lẽ trời và nối tiếp sự tiếp vật, xử vậy trên cõi đời này.

Ngoài dòng đạo người, quân tử là 1 phần của hình nhi hạ, chiếc học công truyền của Nho giáo, ta còn thấy vào phần này, đạo nho có nhắc đến rãi rác phần lớn ý niệm, đạo lý mà trong tương lai các Nho gia đúc rút thành: tam cương - ngũ thường; tam tòng - tứ đức, phần đông giáo lý hệ nằm trong mà buổi tối quan yếu, Nho gia cốt truyền dạy cho hậu thế.

c. Tam cương cứng - ngũ thường trong Nho giáo

Nho giáo thời Hán khác nhiều so với Nho tiên Trần. ý kiến chính trị - làng mạc hội cải tiến và phát triển và ý thức đẳng cấp khắc nghiệt, thế giới quan mang tính chất chất thần bí giao hàng cho chế độ phong kiến trung ương tập quyền công ty Hán.

Tiêu biểu cho Hán Nho là Đổng Trọng Thư (197-104 TCN). Ông đã khối hệ thống hóa những quan điểm Khổng Tử - khỏe khoắn Tử - Tuân Tử về những mối quan hệ nam nữ xã hội và phẩm hóa học của nhỏ người. Đề ra triết lý "Tam cương", "Ngũ thường" call tắt là "Cương - Thường". Theo thuyết này con bạn sống trong làng mạc hội bắt buộc phải:

+ tuân theo Tam cương (Vua - tôi, phụ vương - con, ông xã - vợ), trong các số ấy người dưới phải tuyệt vời nhất phục tùng người trên (quân xử thần tử, thần bất tử bất trung, phụ xử quyết vong, tử bất vong bất hiếu).

+ tuân thủ theo đúng Ngũ thường: Nhân - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín. Tam cương, Ngũ thường là chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp trong xóm hội, là mô hình con fan của thời Hán nói riêng, của làng mạc hội phong kiến nói bình thường và nó cũng đã ảnh hưởng đến cuộc sống xã hội, cuộc sống văn hóa, ý thức của người việt Nam.

- Tam cương: cương là chiếc mối, dòng giềng có nghĩa là cái dây chính, dòng sợi, chiếc mà những dây con, các sợi bé phải bám vào đó nhằm giữ mang đến chặt trong một cái lưới, mẫu võng đan. Nói bóng, cương tức là cái nhà yếu, cái quyền năng chính mà thành phần nhỏ, nhân tố yếu phải nối sát và bám đít vào.

Trong Nho giáo, Tam cưng cửng là: Quân vi thần cương: ý nói Vua là dòng giềng của bề tôi. Phụ vi tử cương: phụ vương là cái giềng của con. Phu vi thê cương: ông xã là chiếc giềng của vợ. Tam cương khẳng định ba tương quan, liên hệ cốt yếu nhưng mà tuỳ nằm trong vào nhau giữa các cá nhân trong quốc gia, làng mạc hội cùng gia đình. Bề tôi tùy nằm trong vua và gồm bổn phận trung cùng với vua. Con tùy thuộc cha và có hiếu cùng với cha. Vk tùy thuộc chồng và phải trinh thuận với chồng.

Trong tam cương, Khổng Tử hay đề cập đến chữ hiếu nhiều hơn thế hết. Dòng gốc của đạo nhân là ái với kính, v.v..

- Ngũ thường: hay là cái hằng có, luôn luôn bắt buộc theo, cái thịnh hành ở đầy đủ thời, hồ hết chỗ. Năm hay là gì? Đó là năm đức tính mà lại Nho giáo tôn vinh và xem như 5 đạo ăn uống ở con tín đồ phải hằng có: Nhân - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín. Ta có thể hiểu như sau: Nhân là lòng yêu thương, tình chưng ái. Nghĩa là cảnh ứng dụng cái nhân ấy để đối xử cho đề nghị phép với những hạng fan thân, sơ. Lễ là tỏ lòng tôn kính bằng phương pháp tuân theo những nghi thức tương thích có khuôn khép. Trí là vận dụng sự phát âm biết, sự kinh nghiệm tay nghề để hành động. Tín là thành thật với tất cả người nhằm họ tin mình. Đó là hầu hết đức tính mà lại mọi người đều cần phải có để tu thân mà hành vi và còn nhằm cư xử với người ngoài.

Có khi tín đồ ta còn phát âm ngũ thường là ngũ luân. Luân là đạo ăn ở. Có năm luân có nghĩa là năm đạo ăn uống ở theo năm liên hệ giữa tín đồ và bạn trong thôn hội (ngoài ba tương tác tam cưng cửng trên, đề nghị thêm nhị nữa: bằng hữu và đồng minh mới đầy đủ ngũ thường). Anh em cũng có thang bậc, trên dưới. Bạn bè phải tin nhau, giúp nhau. Con tín đồ sống trong cộng đồng quốc gia, tổ chức mái ấm gia đình nên cần lo bảo trì và cải tiến và phát triển các đức tính, những mối quan hệ giới tính ấy để bảo vệ sự tồn tại vững chắc và kiên cố của nền đơn chiếc tự xóm hội. Trong công ty phụ từ bỏ - tử hiếu, phu xướng - phụ tùy, anh nhịn nhường - em kính. Trong nước vua thánh thiện - tôi trung; bè bạn, đồng bào tin cẩn nhau. Khiếp Dịch có nói: "Có thiên địa rồi sau có vạn vật. Bao gồm vạn trang bị rồi sau tất cả nam, nữ. Có nam, nữ giới rồi sau tất cả phu phụ. Bao gồm phu phụ rồi sau có phụ tử. Có phụ tử rồi sau gồm quân thần. Tất cả quân thần rồi sau có bề bậc lễ nghĩa". Tuy nhiên, "Ngũ luân" cùng "Ngũ thường" là hai phạm trù khác nhau. Ngũ luân là năm mối quan hệ phổ cập trong làng hội, còn ngũ thường là năm đức tính, năm chuẩn chỉnh mực của bạn quân tử,… Nhưng cô đơn tự minh chứng ở đấy là một đơn độc tự chứng tỏ những tương tác mật thiết với nhau từ bé đến rộng, từ gần mang đến xa cơ mà mọi fan phải xem đó như đó là sự tiếp xúc cư xử cùng nhau từ gia đình ra xóm hội, giang sơn vậy. Vào đó sau cùng và đặc biệt nhất là chữ Trung (rút ra từ bỏ Trung - Hiếu với Trung - Hiếu cũng đúc rút từ hai mối quan hệ Quân - thần, phụ tử). Tức thì phần mở màn Truyện Lục Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu sẽ viết: Trai thời trung hiếu làm đầu. Tuyệt Nguyễn Công Trứ cũng đã nói: Nho gia tôn vinh chữ Trung do xưa ni chỉ bao gồm Trung mà bất hiếu, chứ đâu tất cả vì chữ hiếu nhưng mà bất trung. Toàn bộ là nhằm: bề tôi đều sở hữu nghĩa vụ trung cùng với vua.

d. Tam tòng, tứ đức vào Nho giáo

Các ghê sách của đạo nho chẳng thấy nói rõ và nói nhiều đến các ý niệm này. Tuy nhiên trong nền văn chương quốc âm họ trước phía trên thì thấy được kể đến luôn khi nói đến người thiếu phụ Việt phái mạnh gương mẫu. Ví dụ ta chỉ thấy một tập sách của Hậu Nho đời nhà Hán nói "Phụ nhân hữu tam tòng bỏ ra nghĩa, vô chăm nhất chi đạo. Ngay tại nhà tòng phụ, xuất giá chỉ tòng phu, phu tử tòng tử". Đó là một trong công thức trau giồi đức hạnh cho những người phụ nữ, xuất xắc ta thấy thêm sống trong "Nữ tắc diễn ca" bởi văn nôm:

Phải đến tứ đức vẹn tuyền

Công dung ngôn hạnh giữ gìn dám sai

Rõ ràng, toàn bộ hoạt động vui chơi của người thiếu nữ được gói gọn gàng trong công thức "Tam tòng, tứ đức". Tam tòng là trong nhà theo cha, lấy chồng theo chồng, ông xã chết theo con ("theo" tại đây nó gồm nghĩa bao hàm của việc phụ thuộc, sự tuân thủ). Còn tứ đức là công - dung - ngôn - hạnh. Ta rất có thể hiểu: "Công" là những các bước bếp núc, vá may, thêu dệt,… "Dung" là nhan sắc, thân thể, phương diện mày, dáng vẻ đi, điệu đứng,… mà lại ta còn cần hiểu thêm nó bao quát cả nhan sắc tinh thần, bộ mặt với dung nhan thái của chổ chính giữa hồn của người thiếu phụ nữa. "Ngôn" là lời nói, giờ cười,… Còn "Hạnh" là 1 trong những đức tính tổng quát, có thể nói bao hàm tất cả những điều trên. Tuy vậy đây chỉ là 1 trong những điều chỉ về lòng tin nhưng được lộ diện và biểu thị ở con người thiếu phụ bằng ba đức tính nói trên.

Gọi là "tứ đức", chứ chỉ riêng có "Hạnh" mới là một trong những đức tính làm thành nét đẹp trong tính nết, đạo đức, tinh thần, tình cảm fan con gái.

Tóm lại, Triết học trung quốc nói chung, Triết học tập Nho giáo dành riêng là nền triết học gồm truyền thống lịch sử lâu đời, nhiều mẫu mã về tính chất, đa dạng chủng loại về định hướng và nó đã tác động từ rất lâu đời ở nước ta.

Đối với việt nam dù ít, dù những gần 2.000 năm chịu tác động của Nho giáo, cho đến ngày ni trong thôn hội, trong cuộc sống đời thường và tinh thần của người nước ta vẫn còn mang dấu ấn Nho giáo tương đối rõ nét. Bởi vậy, cần được nhận thức rõ về mặt tích cực, tiêu cực của đạo nho để mà phê phán, để mà tinh lọc kế thừa, hầu làm nhiều chủng loại hơn đời sống văn hóa, tinh thần của người việt Nam, nhất là góp phần liên can xã hội phát triển trong điều kiện không ngừng mở rộng giao lưu, hội nhập nước ngoài của tổ quốc ta hiện nay nay./.

Leõ Bình Nguyeõn

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lịch sử Triết học tập phương Đông tập 1 (5 tập) của Nguyễn Đăng Thục. Công ty xuất bản Tp tp hcm 1997.

2. Giáo trình lịch sử Tư tưởng phương Đông và Việt Nam. Đại học Huế. Công ty xuất bản Giáo dục 2001.

3. Đại cương lịch sử vẻ vang Triết học tập Phương Đông cổ đại- Doãn Chính. Công ty xuất bản thanh niên thành phố hà nội 2003.

Xem thêm: Trần Vỹ Đình Lão Cửu Môn

4. Đại cương Triết học tập sử trung quốc - FungYu-Lan (Bản dịch: Nguyễn văn Dũng). Nhà xuất bản thanh niên - Trung tâm nghiên cứu và phân tích quốc học tập 1999.